Τo TikTok επηρεάζει και τα βιβλία

Μπορεί να υπάρχει η αίσθηση ότι το βιβλίο στην κλασική του μορφή έχει πεθάνει, στην πλατφόρμα όμως του TikTok παρουσιάζει μια άνθιση που συνάδει με τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Η κινεζικής ιδιοκτησίας πλατφόρμα οπτικοακουστικών μηνυμάτων διαθέτει πλέον του 1 δισ. συχνούς χρήστες και πλέον παίζει τον δικό της ρόλο στον κόσμο του βιβλίου παγκοσμίως. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει το BookTok, η κοινότητα εντός της εφαρμογής η οποία αποτελείται από χρήστες που σχολιάζουν βιβλία. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες κοινότητες στο TikTok και τα βίντεο που φέρουν το όνομά της έχουν τουλάχιστον 180 δισ. θεάσεις. Αν προσθέσει κανείς και τα hashtags #books, #literature και #reading, φτάνει εύκολα στο σύνολο των 240 δισ. θεάσεων.

Μόνο στη Μεγάλη Βρετανία κατά το 2022 ένας στους τέσσερις που αγόρασαν βιβλίο χρησιμοποίησαν το TikTok. Ωστόσο η επιρροή του είναι σημαντική και μεγαλώνει ραγδαία. Οι προτάσεις στο TikTok επηρεάζουν τις αγορές τους δημιουργώντας νέους λογοτεχνικούς αστέρες και επαναφέροντας απροσδόκητα κάποιους παλαιότερους.

Το TikTok δεν είναι η πρώτη πλατφόρμα που επηρεάζει το τοπίο στον χώρο των βιβλίων. Το Wattpad, η εκδοτική εταιρεία που ιδρύθηκε το 2006, βοηθούσε τους συγγραφείς να δημοσιεύουν ιστορίες και να επικοινωνούν ηλεκτρονικά με τους αναγνώστες. Για χρόνια το Facebook, το Instagram και το Twitter έχουν βοηθήσει τους συγγραφείς να προσεγγίσουν τους αναγνώστες, ακόμη και να πετύχουν συμφωνίες με εκδοτικούς οίκους.

Το BookTok όμως λειτουργεί κάπως διαφορετικά: ουσιαστικά αποτελεί μια ηλεκτρονική κοινότητα για λάτρες της λογοτεχνίας, δηλαδή το… «book club» του Ιντερνετ. Όταν αστέρες σαν τους Οπρα Γουίνφρι και Μπαράκ Ομπάμα κάνουν τα αντίτυπα να φεύγουν γρήγορα από τα ράφια των βιβλιοπωλείων με το που τροποποιούν την προσωπική τους λίστα αγαπημένων βιβλίων, έτσι συμβαίνει και στο BookTok – ωστόσο εδώ δεν πρόκειται για διασημότητες που κρίνουν τα βιβλία, παρά ελκυστικές «βιβλιοκοπέλες» (#bookgirlies) που κάνουν «προκλήσεις ανάγνωσης» (#readingchallenges), συχνά σε τεχνηέντως φωτισμένα υπνοδωμάτια.

Με πολλούς τρόπους το BookTok έχει καταστεί ένα νέο καλλιτεχνικό είδος όπου δοξάζεται η χρήση… αυτοκόλλητων με φατσούλες για τους χαρακτήρες και τις ιστορίες των βιβλίων – σε αντίθεση με επαγγελματίες βιβλιοκριτικούς που αποφεύγουν να εξηγήσουν γιατί κάποια βιβλία τούς έκαναν να βουρκώσουν.

Κάποιοι παλιομοδίτες βιβλιόφιλοι ίσως υποψιάζονται ότι το BookTok είναι λιγότερο σχετικό με τα βιβλία και περισσότερο με όσους επιζητούν προσοχή προωθώντας βιβλία. Παρά ταύτα οι χρήστες της εφαρμογής ήδη επηρεάζουν σημαντικά τους καταλόγους των μπεστ σέλερ: Τα μυθιστορήματα της κατηγορίας «ρομαντικό» έχουν απολαύσει τη μεγαλύτερη ώθηση, όπως είχε συμβεί και με προηγούμενες τεχνολογικές μεταβάσεις, για παράδειγμα κατά την άνοδο των ηλεκτρονικών βιβλίων.

Επειδή ακριβώς το TikTok βασίζεται στην οπτική εντύπωση, η εφαρμογή έχει δυσανάλογα μεγάλο αντίκτυπο στο χάρτινα βιβλία. Αντιθέτως τα ηλεκτρονικά βιβλία δεν διαθέτουν το οπτικό πλεονέκτημα. Σύμφωνα με έρευνα της Nielsen, το 80% των νέων Βρετανών, ηλικίας 14 έως 25 ετών, προτιμούν το παραδοσιακό από το ψηφιακό βιβλίο.

Το παράδοξο αλλά και επικίνδυνο είναι ότι η ιδιοκτήτρια εταιρεία του TikTok, η κινεζική ByteDance, σχεδιάζει να στήσει τη δική της εκδοτική εταιρεία και φέρεται να βρίσκεται σε συζητήσεις για τη συνεργασία με συγγραφείς ρομαντικών ιστοριών. Το γεγονός ότι μια κινεζική εταιρεία είναι ιδιοκτήτρια μιας από τις πλέον σημαντικές πλατφόρμες για την ελεύθερη έκφραση των νέων στη Δύση –και κρίσιμη οδός προτάσεων για βιβλία που ως είδος αποτελούν σύμβολο της ελευθερίας σκέψης– ενδεχομένως να φέρει τη σχέση της εταιρείας με τη λογοτεχνία σε άλλο επίπεδο.